Kröddeburen

Het buurtschap Kröddeburen is al heel oud. In oude geschriften wordt Ten Post omschreven als een gehucht tussen Kroddeburen en Wittewierum. Op oude kaarten staat de naam Croddebuiren. De i achter de u werd toen gebruikt om aan te geven dat de klank verlengd moest worden. Kroddeburen lijkt een juiste modernisering. Dat was ook de woonplaatsnaam tot aan de Tweede Wereldoorlog.
In de eerste helft van de 20e eeuw sprak men over Kroddeburen onder Ten Post en Kroddeburen onder Lellens. De Stadsweg is lange tijd de grens geweest tussen het kerspel Wittewierum en het kerspel Stedum, vanaf 1667 kerspel Lellens.

Kröddeburen ligt op de oeverwal van  de Fivel waar de Stadsweg vanuit de Stad aankomt bij de Fivel en verder loopt over de oeverwallen van die inmiddels verdwenen rivier. Tussen Kröddeburen en Winneweer ligt het laatste onverharde deel van die eeuwenoude weg. Veelgeprezen als wandelweg, behalve in natte periodes waarin kleiwegen geen succes zijn.

Kröddeburen is bekend van zijn Kaak en de juridische strijd tegen Lucas Hamming die hem in 1769 om liet zagen. Hij woonde op het buitenhuis Oostbroek en de kaak stond als het ware in zijn voortuin. Een Kaak was een schandpaal waar misdadigers ten toon werden gesteld. Het was waarschijnlijk ook een executieplaats. De hoogte bij de hoek in de Stadsweg, die mogelijk ooit een wierde was, wordt wel Galgenberg genoemd. Hier werden in 1999 bij een verbouwing onder de kamervloer menselijke skeletten en het geraamte van een dier gevonden. Mogelijk hier begraven na een executie. De hoofden van de 2 menselijke skeletten ontbraken. Uit onderzoek bleek dat het om 2 jongemannen ging, van zo'n 350 jaar geleden.

In de Groninger Archieven zijn 5 aktes uit de 17e eeuw te vinden die betrekking hebben op de verkoop van heemsteden te Kroddeburen.
- In 1607 werd aan de toenmalige eigenaar van Dingweer, Peter Brundts, een heemstede 'ut de galgenbarges venne' te Ten Post verkocht.
- In 1661 werd een heemstede te Kroddeburen onder Ten Post verkocht aan Ulderick van Ewssum Ten Post en zijn vrouw Emilia Makdowell, de toenmalige bewoners van de borg Tammingahuizen.
- In 1667 werd ddor Ayelt Nanties en zijn vrouw Anna Swyrs te Kroddeburen bij Wittewierum ook een heemstede gelegen te Kroddeburen aan Ulderick en Aemilia verkocht. In die akte verklaart de zoon van Peter Brundts dat wijlen zijn vader deze heemstede aan Ayelt Nanties en zijn vrouw had verkocht. Dit betreft dus mogelijk de heemstede 'ut de galgenbarges venne'.
- In 1670 verkoopt Luitjen Jacobs en zijn vrouw Aycke Ayckes te Westerwijtwerdaan jonker Ulrick van Ewssum Ten Post en zijn vrouw Emilia Mackdowell een huis en enige mandelige heemsteden gelegen te Kroddeburen.
- In 1682 wordt in een akte afkomstig van de borg Farmsum het Molenheem van Kroddeburen genoemd.
Er was dus in de 17e eeuw al een hele verzameling heemsteden, een huis en een Molenheem te Kroddeburen

Tegenwoordig staan er 33 woningen in het buurtschap. In 1830 waren dat er 20. Die stonden vooral in de driehoek Eestumerweg, Kromme Elleboog en natuurlijk Stadsweg.
Uitbreiding richting Ten Post vond plaats in de jaren 1910. In de richting Stedum en In de richting Dijkshorn in de jaren 1930.
Tot in de jaren 1930 hadden de meeste woningen een kleine schuur met daarin een stal voor enkele koeien. De meeste inwoners waren koemelkers die daarnaast ook landarbeider waren of een bedrijf hadden. Winkel, Schoenmakerij, Kuiperij/Stelmakerij, Café, Herberg (Pierewietshoukje) en natuurlijk Koren en Pelmolen Olle Witte. Er waren een paar grote boerderijen, Dinghweer, Olle Heem, De Graslanden, Welgelegen.



Kroddeburen en Ten Post groeiden naar elkaar toe. Wat nu de Eestumerweg heet werd volgebouwd vanuit Kroddeburen gezien tot aan de verbindingsweg, nu het pad tussen de woningen Eestumerweg 27 en 29. Daar lag vroeger de grens tussen Kroddeburen en Ten Post (bron: Mondelinge overlevering, Hindrikus Kooistra).

In de jaren 1950 werden de woningen tussen de school (School met de Bijbel) en de molen (Olle Widde) gesloopt. Hier werd de ringweg om Ten Post, nu N360, aangelegd. volgens plan wordt hier in de jaren 2010  een rotonde aangelegd.

De N360 vormt de facto de nieuwe grens tussen Kröddeburen en Ten Post en heeft ook bijgedragen aan het bewustzijn van de bevolking van het buurtschap dat zij weliswaar in de woonplaats Ten Post wonen, maar vooral in een buurtschap dat daar door tijdelijke omstandigheden onder is gaan horen.
Dit bewustzijn leidde ertoe dat de bewoners hun buurtschapsnaam wilden terugzien in de bebording.

Daarom werden er plaatsnaamborden geplaatst, waarbij gekozen werd voor een Groninger schrijfwijze: Kröddebuur'n. Inmiddels vervangen door Kröddeburen.

14 mei 1987
B&W van Ten Boer laten aan de inwoners van Kröddeburen weten dat de plaatsing van de borden met de naam Kröddeburen op zich wel waarderen. Omdat het hier gaat om een oude historische naam
Het officieel maken van de borden is niet mogelijk.Op 30 mei worden de borden onthuld door mevr A.Bouwman oudste inwoner van Kröddeburen ze woonde er al vanaf 1924.
(bron: Brief B&W en krantenknipsels)

Op 30 april 1987
Werd de naam Kröddebuur’n in ere hersteld, Wiebrand Wiersema de latere voorzitter van de Historische Vereniging wordt benoemd tot burgemeester.
(bron: Krantenknipsel NVhN)


krantenartikel uit 1989

























Er is veel discussie over de schrijfwijze van de buurtschapsnaam: Croddebuiren (op kaarten uit 17e eeuw), Kroddeburen (gangbaar in eerste helft 20ste eeuw), Kröddedebuur'n, Kröddeboer'n, Kröddeburen (na herinvoering in jaren 1980-1990).
In het "Encyclopedisch woordenboek voor Groot-Nederland" van K. ter Laan uit 1937 wordt beschreven: Kroddeburen, Kröddeboeren, buurt onder Ten Post.

En dan ook nog de herkomst:
1. Krödde komt van onkruid (Perziekkruid)
2. Krodde is de Groningse naam voor Gele herik (wilde mosterd)
3. Krodde komt van krotjes (slechte woningen)
4. Krodde komt van de familienaam Crodde (thans Krottje)

Crodde als familienaam:
- in 1661 wordt Jan Hermsen Crodde genoemd in het breukregister als halfbroer van Hermen Bartels alias Crodden, vanwege het gezamenlijk ontduiken van belasting (50e penning). Boete is 20 goldgulden (bron: Archief Huize Almelo inv. nr. 3245). Waarschijnlijk identiek aan Jan Hermsen Crodde wiens vrouw wordt beboet met 25 goldgulden voor het bijwonen van de katholieke kerstnachtmis te Albergen op 24 december 1660 (bron: Archief Huize Almelo inv. nr. 3245)
- Crodde familienaam in de USA
- Crodde, familienaam in het Bildt
- Christopher Dirks Crodde 1757-1842 (MyHeritage)
- Elisabeth Crodde, geboren Rust, 1767-1821 (MyHeritage)

Vooral blijven speculeren. In Kröddeburen zitten ze graag te praten op het bankje bij het speulhoukje aan de Stadsweg. Hoe later de avond, hoe beter de verhalen.

De plaatsnaamborden passen in de ontwikkeling waarin de bewoners, naast het feit dat zij participeren in de activiteiten in Ten Post, ook als groep samen activiteiten organiseren. met name de bowlingavond in het voorjaar en de barbecue aan het eind van de zomer.
Bij gelegenheid van de doortocht van de Tocht om de Noord in 2012 (jaarlijke wandeltweedaagse door het Groningerland) maakten de inwoners een nieuwe versie van de oude ansichtkaart. Bijna iedereen was aanwezig. Ook bij de doortocht zelf en de buurtlunch daarna. Zie het verslag





Beschrijving uit 1845 (bewerkt):
   KRODDEBUREN, gehucht in Fivelgo, provincie Groningen, arrondissement en kanton Appingedam en 1 3/4 uur ten westen daarvan, gemeente Ten Boer en 1/2 uur ten noorden daarvan, 1/2 uur ten noordwesten van Wittewierum, waar het gedeeltelijk bij hoort, en 1/4 uur ten oosten van Lellens, waar het andere deel bij hoort; met 16 huizen en 100 inwoners.
   Het is een hoogte, waarop een pelmolen staat, en waar een pad heen loopt
   De naam verwijst naar Krodde, een zeer bekend en schadelijk onkruid in de provincie Groningen, dat er vroeger veel groeide, en nog jaarlijks te voorschijn komt.
(Aa, vd, 1845)


Notitie:
In Tijdschrift van het Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap, 1946 valt op bladzijne 137 te lezen:
"Er hebben tusschen Ten Post en Winneweer vier wierden aan de Fivel gelegen, die, behalve de wierde van Kroddeburen, zijn afgegraven. Uit de ligging blijkt dat de wierden op de hooge oevers van de rivier zijn aangelegd."

In Lipsker op de Groninger tichelwerken: een geschiedenis van de Groningse steenindustrie met bijzondere nadruk op de Lipper trekarbeiders 1700-1900, Piet Lourens, Jan Lucassen, Wolters-Noordhoff/Forsten, 1987, valt op blz 96 te lezen:
"89 Ten Boer (Kroddeburen, westzijde Kroddebuurstermaar)
      datering onzeker
      Fabrikanten:
      Eigenaars van het huis Oostbroek(!)
      Slechts vermeld in systeem Koerts"

De Bittere Beker, G.K. Meijer, Kemink en Zoon, Utrecht, 1932
Dit boek speelt zich af in Kroddeburen, de familie die in het verhaal centraal staat woont op de hoek van de Eestumerweg en de Stadsweg.
De namen zijn waarschijnlijk allemaal verzonnen, plaatsnamen zijn aangepast (Ten Post wordt Binnenpost en Ten Boer wordt Ten Boor) en Kroddeburen zelf wordt aangeduid als "dorpje", maar de plaatsbeschrijving is overduidelijk.
Hoewel het boek vooral een godsdienstige boodschap wil uitdragen, wordt toch een mooie beschrijving van het alledaagse leven in Kroddeburen in die tijd gegeven.

B.H. Wiersema schreef ooit in de kerkbode:

Uit de "oude doos".
===============
          Van sommige dorpen is het jaartal van ontstaan bekend; van andere weet men heel weinig af.
          Zo zal het ook gaan met de naam Kroddeburen.
Waar ligt dit dorp zullen velen zich afvragen!
          Het behoort nu alles tot Ten Post; vroeger ook met kerk en school en nog eerder onder het kerspel Wittewierum.
't Is dat gedeelte aan de andere zijde van de snelweg, de molen voorbij en wat nu een deel is van de Eestumerweg en de Stadsweg en Kromme Elleboog.
          Vanwaar komt de naam Kroddeburen?
Men dacht eerst aan krotten, armzalige woningen, doch dat zal niet juist zijn. Krotten waren er wel, er is zelfs een woning van hout, een soort hut, in één nacht opgezet en ook bewoond. De volgende morgen ontdekte men een woning weer, maar in die tijd mocht deze niet weer afgebroken worden.
          Bij de naam Krodde denkt men veel meer aan het croddezaad, een onkruidzaad (gele kiek is de Groninger benaming).
          In een rekening van 1653 van Johan Rengers leest men: "Albert Kansen en vrouw Tijne aan mij (Rengers) betaald 84 daalders voor landhuur en aan hén betaald voor anderhalf mudde zwarte haver voor de zwanen twee gulden en acht stuivers, noch anderhalve mudde crodde voor de duiven, 29 stuivers.
          Daar men de naam crodde meer tegenkomt, mag aangenomen worden, dat dit zaad meer verbouwd werd.
Croddeburen, later Kroddeburen, was niet een dorp van alleen woningen, veel middenstanders troffen we er aan; een kruidenierswinkel; schoenmaker; kuiper wagenmaker en gereedschappen, houtkoper en handelaar, smid, veldwachter.
Ene Claas Meyer, wonend op de hoek was boeskoolboer en ging naar 't Wold om daar de kool te venten. Dit wordt beschreven in het boek: "De bittere beker". Dit boek beschrijft iets over Kroddeburen. Er was een Armengasthuis dat voor enkele jaren omgebouwd is tot gewone woningen. Hierover lezen we: "ene Jan-Hendriks te Woltersum komt in goede doen; hij komt echter te overlijden en zijn weduwe Anje Sybolts koopt op 29 maart 1773 een heemstede met annex, gelegen tot Croddeburen onder de klokslag van Wittewierum, staande op hetzelve het Armengasthuis van Croddeburen, doende jaarlijks vier gulden, tien stuivers huur, voor de koopsom van 105 guldens.
          Verscheidene namen van landgebruikers komen we tegen. Volgens raadsbesluit van de gemeente Ten Boer, d.d. 10 sept. 1875 is besloten tot aanleg van een kunstweg Kroddeburen-Lellens met 40% subsidie van de Provincie f 3868,90 en de overige kosten zullen door mevr. Wijchel (te Lellens) betaald worden. Daarnaast heeft er in Kroddeburen een grote buitenplaats gestaan, dat nu een gewoon huis is, maar toch nog de oorspronkelijke naam "Oostbroek" draagt. Er is ook veel te doen geweest over de kaak, de schandpaal, maar daarover een volgende keer meer.